پایش ماهواره ای به زیر آب رفتن تپه باستانی 5000 ساله «گونسپان» در منطقه ملایر، با آبگیری سد کلان
پایش ماهواره ای به زیر آب رفتن تپه باستانی 5000 ساله «گونسپان» در منطقه ملایر، با آبگیری سد کلان
Satellite monitoring of the sinking of the 5000-year-old ancient hill "Gonspan" in Malayer region
NEWS DATE : AUGUST 2021
تاریخ خبر : سال 1400
منبع خبر : سازمان فضایی ایران
نکته : بدیهی است اگر زمانی عملیات نجات بخشی تپه مذکور انجام شود این خبر دیگر به روز نبوده و مربوط به گذشته خواهد بود
با استفاده از سری های زمانی تصاویر ماهواره ای، بسیاری از تغییرات بوقوع پیوسته در سطح زمین آشکار می شود. در این مطالعه چگونگی روند به زیر آب رفتن تپه باستانی گونسپان با آبگیری سد کلان، آشکار شده است.
تپه گونسپان یا پاتپه، از جمله بلندترین تپه‌های باستانی ایران با ارتفاع 28 متر است و در نزدیکی ملایر در استان همدان قرار دارد. محوطه باستانی پاتپه در مساحتی به طول 138 و عرض 95 متر بیش از 5 هزار سال قدمت دارد و در 3 کیلومتری جنوب غربی شهرستان ملایر بر سر راه فرعی ملایر - بروجرد واقع است. (عکس شماره 1)
عکس-1: بخشی از تپه باستانی گونسپان
• مشخصات تپه باستانی گونسپان
این تپه به دوره‌های مختلف از جمله دوره مادها تعلق دارد و از یادگارهای از عصر آهن تا دوران قاجاریه است. طی 5 فصل کاوش باستان‌شناسی، آثار مهمی از دوره قاجار تا اشکانی و عصر آهن 3 در این محوطه باستانی کشف شده است. تپه باستانی گونسپان (عکس شماره2) لایه‌های متعددی از جمله دوران مفرغ، بنایی از دوره ماد با معماری خشتی، بنایی متعلق به دوره اشکانی با معماری سنگی و چینه‌ای، دوران تاریخی، قلعه‌ای متعلق به دوره زندیه و همچنین بنایی متعلق به دوره قاجار از خشت و چینه دارد.
عکس-2 : نمای دیگر از تپه باستانی گونسپان در منطقه ملایر
آخرین فصل از کاوش‌های باستان‌شناسی در این تپه باستانی منجر به نمایان شدن نخستین رج از خشت‌های یک بنای دوره ماد است. باستان‌شناسان در زیر لایه‌های اشکانی موفق به شناسایی بافت معماری منسجم خشتی شدند که در تمام تپه گسترده است و به عصر آهن 3 تعلق دارد. شواهد باستان‌شناسی حاکی از آن است که نخستین بار اشکانیان روی این تپه قلعه‌ای ساختند. این قلعه اتاق‌های متعددی دارد که بخشی از آن‌ها ستون‌دار بودند و بقایای بی‌شماری از طاقچه‌ها، کانال‌های هدایت آب‌های هرز نیز در گوشه‌های این قلعه اسلامی یافت شده است.
• آخرین وضعیت تپه گونسپان :
با آغاز بارندگی در آخر فصل پاییز سال 1389 حفاری ها در این تپه متوقف گردید و با آبگیری سد کلان، آثار حفاری نشده با قدمتی بیش از 5000 هزار سال و یکی از شاهکارهای معماری دوره ی مادها در ایران به زیر آب رفت و برای همیشه مدفون ماندند.
• نقش فناوری سنجش از دور در مطالعه سرنوشت تپه باستانی گونسپان
این مطالعه روند آبگیری سد کلان و به زیر آب رفتن تپه باستانی گونسپان را با تصاویر ماهواره از این منطقه، نشان می دهد. برای بررسی این روند از تصاویر ماهواره ای گوگل ارث استفاده شده است. در اولین تصویر ماهواره ای که در سال 1364 اخذ شده این تپه باستانی مشاهده می شود (تصویر شماره 1).
تصویر-1 : موقعیت تپه باستانی گونسپان. در سال 1364 قبل از ساخت سد کلان
تصویر شماره 2 سد کلان در حال آبگیری را نشان می دهد. در این تصویر تپه گونسپان را می توان مشاهده کرد که بخش هایی از آن به زیر آب رفته و در محاصره آب قرار گرفته است.
تصویر 2 : آبگیری دریاچه سد کلان و محاصره تپه باستانی گونسپان در دریاچه این سد. تاریخ تصویر برداری سال 1390، تصویر ماهواره ای گوگل ارث
در تصویر شماره 3 که مربوط به سال 1392 می باشد، تپه باستانی گونسپان در حال غرق شدن را می توان مشاهده کرد.
تصویر-3 : آبگیری دریاچه سد کلان و تپه باستانی گونسپان در حال غرق شدن در دریاچه این سد. تصویر ماهواره ای گوگل ارث سال 1392،
بالاخره در سال 1396 دیگر اثری از تپه باستانی گونسپان دیده نمی شود(تصویر شماره 4 )
تصویر-4 : آبگیری کامل دریاچه سد کلان. تاریخ تصویر برداری سال 1396
منبع : سازمان فضایی ایران